با این وصف، اختلاف زبان ها خود دشواری های بسیاری را در برقراری ارتباط فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و ورزشی پدید آورده است. محرومیت از زبان یعنی محرومیت فرهنگی. هوش افراد محروم از زبان به کمال رشد خود نمی رسد. رشد فرهنگی نیز از 3 جهت به زبان وابسته است:
1 - در برقراری رابطه به وسیله ترجمه با همزمانان همزبان 2 - در برقراری رابطه به وسیله ترجمه با معاصران دیگر زبان 3 - در انتقال میراث فرهنگی از گذشتگان به معاصران و آیندگان.
پژوهشهای یونسکو نشان داده است که با وجود صرف صدها میلیارد ساعت آموزشی و ده ها میلیارد دلار هزینه سالانه در جهان، یادگیری زبان های بیگانه در آموزشگاههای سراسر جهان با بحران روبه رو بوده است.
زبان نمونه دست کم باید از 9 امتیاز برخوردار باشد. خط آن هر چه را می شنود، بنویسد؛ و هر چه را می نویسد، همان را بی کم و زیاد بخواند. تلفظ آن برای تمام ملتها آسان باشد. موسیقی تلفظ آن خوشایند باشد. دستور آن، کم قاعده، بی استثنا، بی ابهام و ساده باشد.
واژه سازی در آن منطقی بوده و بر طبق الگوی تصاعد هندسی از ریشه هایی اندک به یاری آوندهایی ثابت، واژه هایی بسیار را به دلخواه و به سهولت بسازد. به هیچ ملتی تعلق ویژه نداشته باشد. یکی را مغرور و دیگری را تحقیر نکند. بی طرف باشد؛ یعنی نفی زبان مادری، سلب هویت قومی و استعمار فرهنگی هیچ ملتی را در پی نداشته باشد.
تنها همانند یک پل تفاهم به عنوان زبان دوم در رابطه میان ملت ها به کار رود. کمترین وقت و هزینه صرف تحصیل آن شود. قواعد دستوری را به نمادها و کدهای بصری آسان و چشمگیری تبدیل نماید.
در چهار قرن گذشته بیش از هزار آزمایش برای ساختن یک زبان نمونه انجام شده است و موفق ترین زبان نمونه در این میان، زبان بین المللی اسپرانتوست که صد سال و اندی پیش در سال 1887 میلادی انتشار یافته و دارای تمام شرایط 9 گانه یاد شده از یک زبان نمونه بوده است.
یونسکو، اولین بار در سال 1954 و دیگر بار در سال 1986 اسپرانتو را به عنوان زبان نمونه موفق به رسمیت شناخته و آموزش آن را به دولتهای عضو خود توصیه کرده است.
صدها دانشمند نیز نظیر تولستوی، گاندی و رومن رولان زبان اسپرانتو را ستوده و فراگرفتن آن را به ویژه در مدارس تاکید کرده اند. بالغ بر ده فرستنده رادیویی در سراسر جهان به اسپرانتو برنامه پخش می کنند. دهها هزار جلد کتاب مهم از شاهکارهای ادبیات ایران و جهان و کتب آسمانی از جمله قرآن و قسمتهایی از نهج البلاغه و نیز رباعیات خیام و غزلیات حافظ و ...
به این زبان انتشار یافته است. و بیش از 130 روزنامه و مجله نیز به این زبان چاپ می شود . با عنایت به این مسئله که جمهوری اسلامی ایران در عرصه جهانی مبلغ و مروج گفت وگوی تمدنهاست، بنابراین یادگیری و آموزش زبان جهانی اسپرانتو نیز می تواند این مهم را آسانتر محقق سازد.
کتاب «زبان دوم» که عنوان محتوایی «خودآموز زبان جهانی اسپرانتو» را به دنبال دارد، تالیف و نگارش دکتر ناصرالدین صاحب الزمانی است که در نوع خود کامل ترین کتاب در زمینه آموزش زبان اسپرانتو می باشد. کتاب مذکور در قطع وزیری (با جلد گالینگور) و به قیمت 5900 تومان و با 433 صفحه به زبان فارسی و 128 صفحه به زبان اسپرانتو به تازگی از سوی انتشارات عطایی چاپ و منتشر شده است.
«زبان دوم» در سه بخش عمده و یازده درس تنظیم شده است و نویسنده در آخر کتاب به سیر تاریخی آموزش زبان اسپرانتو و آثاری که به این زبان در ایران منتشر شده اشاره کرده است و با نقل قول از نویسندگان، مورخین و مشاهیر در پی تبیین ضرورت آموزش و فراگیری این زبان برآمده است.
